hai cau doi cua Ngo Thoi Nhiem va Dang Tran Thuong

Câu chuyện cuả đôi bạn Đặng Trần Thường-Ngô Thời Nhậm là truyền thuyết cuả một thảm kịch trong thế giới "sĩ phu" VN thời nội chiến. Bao nhiêu chi tiết được ghi lại trong chính sử là công tác nghiên cứu trình bày cuả sử gia. Dân gian thì truyền tụng hai câu đối sau đây, tôi vẫn coǹ nhớ từ thời trung học VNCH cho đến bây giở, sau nửa thế kỷ làm cư dân và công dân nước Mỹ.
Đầu năm 2022, mới hôm qua, t̀ôi tình cờ nhớ lại hai câu đối trong bối cảnh nội chiến bi thương ấy, thì mới nhận thức ra rằng hai câu đồ́i được truyề̉n tụng...không chỉnh, không theo đúng các đ̣ịnh nghiã và định luật cuả nghệ thuật "ĐỐI," dù rằng nói lên ý nghĩa cuả cuộc đối trí. Vế mở đầu (sáu chữ) chỉnh, nhưng vế theo sau (sáu chữ kế tiếp) không chỉnh.



NGUYÊN TẮC "ĐỐI": --Động từ, tĩnh từ, danh từ phải đối, tương ứng với nhau.--Bằng phải đối với trắc, và ngược lại, hay có khi cũng chấp nhận được: bằng đối với bằng, trắc đ̀ối với trắc, tuỳ theo âm điệu -- tức là nhạc tính trong hai câu đối. --Ý nghĩa phải đối chiếu với nhau, hoặc tương ứng, hoặc tương phản.--Hán đối với Hán, Nôm đối với Nôm.
Và vì thế tôi đã viết lại hai câu đối nổ̉i danh này, nhiều cách khác nhau.
xin quý vị quan tâm đến lịch sử và văn học VN đọc lại dưới đây xem có đồng ý với tôi không. ______________
Đặng Trần Thường ra câu đối:

Ai công hầu, ai khanh tướng, vòng trần ai, ai đã biết ai

Ngô Thì Nhậm khẳng khái đáp:

Thế Chién Quốc, thế Xuân Thu, gặp thời thế, thế thời phải thế
____________

Tôi sưả laị như sau cho chỉnh:

VERSON #1:

Ai công hầu, ai khanh tướng, vòng trần ai, ai dễ khen ai

Thế Chién Quốc, thế Xuân Thu, mảnh địa thế, thế cùng tận thế

HOẶC:

Thế Chién Quốc, thế Xuân Thu, miếng địa thế, thế đành túng thế

VERSION #2:

Ai công hầu, ai khanh tướng, khấp ai ai, ai khấp ai ai

Thế Chién Quốc, thế Xuân Thu, thời thế thế, thế thời thế thế

Xin chú ý, trong Version #2, các từ "khấp, ai" "thời, thế" vưà là tiếng Hán Việt, vưà là tiéng Nôm, chúng ta ngày nay viết thành dạng "quốc ngữ" Roman alphabet.

VERSION #3:

Ai công hầu, ai khanh tướng, gót trần ai, ai đã biết ai

Thế Chién Quốc, thế Xuân Thu, ngón thời thế, thế liền vạch thế

VERSION #4:

Ai công hầu, ai khanh tướng, vòng trần ai, ai đã biết ai

Thế Chién Quốc, thế Xuân Thu, góc thời thế, thế bèn nhập thế

VERSION #5:

Ai công hầu, ai khanh tướng, vòng trần ai, ai đã biết ai

Thế Chién Quốc, thế Xuân Thu, cung thời thế, thế cam phụng thế

hoặc:

Thế Chién Quốc, thế Xuân Thu, khuôn thời thế, thế vừa phục thế

Thế Chién Quốc, thế Xuân Thu, xích thời thế, thế đành thủ thế

Thế Chién Quốc, thế Xuân Thu, gông thời thế, thế cùng thủ thế

***~~~***

Tôi làm việc vô bổ này chỉ vì tôi yêu tiếng Việt, và vì̀ cha mẹ ông bà tôi đã khai sinh, un đúc nên tôi ngày hôm nay, với 16+ năm lớn lên ở miền Nam, đi học bằng tiếng Việt ở Saigon, tất cả đã cho tôi căn bản tiếng Việt khá vững, không quên.

Theo tôi, VERSION #2 la tuyệt đối chỉnh, khéo, xúc tí́ch và sâu sắc nhất, vì cách chơi chữ: dùng có hai chữ "khấp ai," "thời thế" để đối vế thứ hai, pha tron nghĩa tiếng Nôm và tiếng Hán V́iệt. 

 DNṆ (c) Jan. 2022