Tôi nghĩ rằng bài thơ cuả Baudelaire mà tôi yêu thích, ̣tôi đem vào tiểu thuyết lịch sử "River Huong"làm biểu tượng văn chương cho tác phẩm, đã "được" cán bộ ̣chứ không phải thi sĩ đem dịch đăng trên mạng lưới cuả VN. Sau đây là lý do tại sao tôi nghĩ thế.
Tôi không nói, đọc, viết tiếng Pháp như bản xứ, nhưng tôi có chút căn bản, nhất là về thơ, cho nên để độc giả cho ý kiến. Nếu tôi sai thì xin chỉ đạo.
Câu thơ lãng mạn nổi tiếng toàn cầu cuả Baudelaire:
"Aimer et mourrir
dans ce pays qui te ressemble"
Yêu và chết
trên quê hương mang hình ảnh cuả em
phỏng dịch như vậy thì đẹp, có âm điệu cuả thơ, vẫn giữ nghĩa.
Cán bộ tra tự điển dịch chân chất sát nghĩa như thế này, đăng trên thư viện thơ mạng lưới cuả VN bây giờ:
dans ce pays qui te ressemble"
Yêu và chết
trên quê hương mang hình ảnh cuả em
phỏng dịch như vậy thì đẹp, có âm điệu cuả thơ, vẫn giữ nghĩa.
Cán bộ tra tự điển dịch chân chất sát nghĩa như thế này, đăng trên thư viện thơ mạng lưới cuả VN bây giờ:
"Yêu và chết.
Nơi xứ sở này cũng giống như em."
Dịch đúng. Nhưng theo cách dịch nguyên bài cuả cán bộ -- tôi giải thích dưới đây -- thì tại sao không ḍich thật sát nghĩa thêm nữa theo thổ ngữ tiếng Bắc cho đúng phong cách...cán bộ, chuyển đạt Baudelaire thành...điạ phương Bắc Bộ luôn:
Yêu khiếp nhé và chết phứt đi đấy,
Ở cái xứ phải gió này nó giống mày y hệt"
NGUYÊN TÁC:
Mon enfant, ma sœur,
Songe à la douceur
D’aller là-bas vivre ensemble!
Aimer à loisir,
Aimer et mourir
Au pays qui te ressemble!
xin phỏng ḍịch:
"Con yêu, cô em nhỏ bé,
Trên dòng mơ êm ái,
Hãy bước lên trước mặt, đi vào nơi chốn ấy, để cùng sống bên nhau
Yêu đi em, trong thanh thản tự do
Yêu và chết,
trên quê hương mang hình ảnh cuả em"
họa may đạt đến thi phong cuả thơ, Pháp ngữ rất già̉n dị nhưng xúc tích lãng mạn cuả Baudelaire.
"Mon enfant, ma soeur:
Đó là cách rất độc đáo Baudelaire gọi độc giả cuả thế hệ trẻ, hay người yêu cũ hình ành cuả tuổi trẻ, trong khi đó, hiện tại thi sĩ đã rất già yếu, trên giường bệnh, hồi tưởng lại và gọi mời tuổi trẻ viễn du hướng về phương Đông, thi sĩ biết trước ngày tàn cuả mình, cho nên gọi hình ảnh cố nhân hay độc giả tuổi trẻ là 'con mình" hay "em gái" trong ̣đó có nghĩa nhỏ bé và non dại. Chỉ nghe cách gọi là độc giả hiề̉u ngay tình trạng và tâm trạng cuả thi sĩ. Đây cũng là tâm trạng và mối tình ngang trái khoảng cách trong "S̀ông Hương" cuả tôi.
Cán bộ tra tự điển xong dịch thế này, giống như đang kêu gọi các cháu Bác Hồ đi...đấu tố địa chủ:
"Này con ơi! Này em gái ta ơi!"
[ƠI]...
Hãy đến nơi đó để chung sống cùng nhau [THIÊN ĐƯỜNG CUẢ...????]
Để được yêu thoả thích."
[ VÂNG Ạ]
̣̣(Tôi, nn, ...thêm phụ đề Việt Ngữ).
Nếu không kêu gọi đi... đấu tố địa chủ thì đại khái cán bộ bắt chước Phạm Đình Chương gọi các em ra làm việc theo kiểu "Tiếng Dân Chài"... "Này con ơi! Này em gái ta ơi!"
"Aimer en loisir"
Loisir có nghĩa là leisure, rất thong dong, thanh thản, không bị thôi thúc, ép buộc, stress, có ý nghĩa tự do ở trong ̣đó...
cán bộ phang ngay cho một câu dịch sát nghiã đen:
Nơi xứ sở này cũng giống như em."
Dịch đúng. Nhưng theo cách dịch nguyên bài cuả cán bộ -- tôi giải thích dưới đây -- thì tại sao không ḍich thật sát nghĩa thêm nữa theo thổ ngữ tiếng Bắc cho đúng phong cách...cán bộ, chuyển đạt Baudelaire thành...điạ phương Bắc Bộ luôn:
Yêu khiếp nhé và chết phứt đi đấy,
Ở cái xứ phải gió này nó giống mày y hệt"
NGUYÊN TÁC:
Mon enfant, ma sœur,
Songe à la douceur
D’aller là-bas vivre ensemble!
Aimer à loisir,
Aimer et mourir
Au pays qui te ressemble!
xin phỏng ḍịch:
"Con yêu, cô em nhỏ bé,
Trên dòng mơ êm ái,
Hãy bước lên trước mặt, đi vào nơi chốn ấy, để cùng sống bên nhau
Yêu đi em, trong thanh thản tự do
Yêu và chết,
trên quê hương mang hình ảnh cuả em"
họa may đạt đến thi phong cuả thơ, Pháp ngữ rất già̉n dị nhưng xúc tích lãng mạn cuả Baudelaire.
"Mon enfant, ma soeur:
Đó là cách rất độc đáo Baudelaire gọi độc giả cuả thế hệ trẻ, hay người yêu cũ hình ành cuả tuổi trẻ, trong khi đó, hiện tại thi sĩ đã rất già yếu, trên giường bệnh, hồi tưởng lại và gọi mời tuổi trẻ viễn du hướng về phương Đông, thi sĩ biết trước ngày tàn cuả mình, cho nên gọi hình ảnh cố nhân hay độc giả tuổi trẻ là 'con mình" hay "em gái" trong ̣đó có nghĩa nhỏ bé và non dại. Chỉ nghe cách gọi là độc giả hiề̉u ngay tình trạng và tâm trạng cuả thi sĩ. Đây cũng là tâm trạng và mối tình ngang trái khoảng cách trong "S̀ông Hương" cuả tôi.
Cán bộ tra tự điển xong dịch thế này, giống như đang kêu gọi các cháu Bác Hồ đi...đấu tố địa chủ:
"Này con ơi! Này em gái ta ơi!"
[ƠI]...
Hãy đến nơi đó để chung sống cùng nhau [THIÊN ĐƯỜNG CUẢ...????]
Để được yêu thoả thích."
[ VÂNG Ạ]
̣̣(Tôi, nn, ...thêm phụ đề Việt Ngữ).
Nếu không kêu gọi đi... đấu tố địa chủ thì đại khái cán bộ bắt chước Phạm Đình Chương gọi các em ra làm việc theo kiểu "Tiếng Dân Chài"... "Này con ơi! Này em gái ta ơi!"
"Aimer en loisir"
Loisir có nghĩa là leisure, rất thong dong, thanh thản, không bị thôi thúc, ép buộc, stress, có ý nghĩa tự do ở trong ̣đó...
cán bộ phang ngay cho một câu dịch sát nghiã đen:
Để được yêu thoả thích.
[CÓ NGHĨA LÀ CỨ "VÔ TƯ" MÀ YÊU ĐI]
[CÓ NGHĨA LÀ CỨ "VÔ TƯ" MÀ YÊU ĐI]
Nghe sao thô bỉ quá, vulgaire
Sau đó, cán bộ dịch tiếp, rất thành thật theo tự điển:
Sau đó, cán bộ dịch tiếp, rất thành thật theo tự điển:
Đồ đạc sáng loáng.
Do đánh bóng nhiều năm.
Ấy, tất cả đều ngăn nắp gọn gàng và đẹp đẽ.
Xa hoa, yên tĩnh và thú vị.
cán bộ phang thêm một chữ "Ấ...y" vào thơ nữa, không phải một lần mà nhiều lần, xin đọc bản dịch và nguyên tác tiếng Pháp dưới đây, cán bộ chêm chữ "Ấy" vô, y hệt như đang nói tiếng Bắc với nhân dân. Nếu Baudelaire có nói chữ Allors, thì lúc ấy hãy phang thêm chữ "Ấy."
"Les canaux, la ville entière,
D’hyacinthe et d’or;
Le monde s’endort
Dans une chaude lumière"
xin phỏng ḍịch:
Do đánh bóng nhiều năm.
Ấy, tất cả đều ngăn nắp gọn gàng và đẹp đẽ.
Xa hoa, yên tĩnh và thú vị.
cán bộ phang thêm một chữ "Ấ...y" vào thơ nữa, không phải một lần mà nhiều lần, xin đọc bản dịch và nguyên tác tiếng Pháp dưới đây, cán bộ chêm chữ "Ấy" vô, y hệt như đang nói tiếng Bắc với nhân dân. Nếu Baudelaire có nói chữ Allors, thì lúc ấy hãy phang thêm chữ "Ấy."
"Les canaux, la ville entière,
D’hyacinthe et d’or;
Le monde s’endort
Dans une chaude lumière"
xin phỏng ḍịch:
"Những con rạch kinh đào, len lỏi toàn thành phố,
sắc tim t́ím xanh hồng hay rờn rợn tơ vàng rực rỡ;
Thế giới vẫn yên ngủ
trong ánh nắng lung linh, nóng bỏng màu óng ánh
Vì hình ảnh it́ chữ nhưng rất xúc tích cuả Baudelaire, khi chuyển qua tiếng Việt nên đem tĩnh từ gợi hình cuả tiếng Việt vào thì mới diễn tả hết cái gì Baudelaire vẽ ra, bằng cách phỏng dịch thành tượng hình, thi phong, và âm điệu.
Cán bộ dịch như sau:
Cả dòng kênh, thành phố.
Một màu ngọc da cam và ánh vàng.
Cho thế giới được ru ngủ.
Trong độ nung ánh sáng.
"độ nung ánh sáng" có vẻ như nhà máy sắt, thép, hay mỏ kim loại.
"da cam" giống...Agent Orange, Oh My God
"Les canaux" tức là nhiều kênh đào/tiếng Hán Việt là "kinh đào" hình ảnh có sự chằng chịt, len lỏi, xen nhau. Không phải chì có một...kênh. "Kênh" nghe giống...cái TV.
Hoa hyacinth thuòng màu xanh tím,vàng, hay hồng, "d'or" đã là vàng rồi thì Baudelaire muốn nhắc đến màu xanh tím, màu lạnh so với vàng là màu nóng.
Và "kênh đào" thì nên nhân cách hóa mới vẽ ra hình ảnh cuả bán đảo Ấn Độ do người Anh phát triển -- nơi mà Baudelaire đã từng ở khi còn trẻ, khác với thôn quê VN Baudelaire chưa đến bao giờ nhưng chắc chắn có đọc; người Pháp kh̀ông có dự án phát triển thôn quê ở Đông Dương. VN có quá nhiều sông lạch cũng giống như kinh đạ̀o. VN không có continental lục địa rộng như Ấn để có kinh đào chằng chịt do thực dân xây.
Vì thế dịch Baudelaire, nên phỏng dịch thì hơn.
L'INVITATION DU VOYAGE
Bản dịch từ VN bây giờ, trên mạng lưới:
họ tự cho là "Dịch nghĩa"
Này con ơi! Này em gái ta ơi!
Hãy nghĩ về giấc mơ êm đẹp.
Hãy đến nơi đó để chung sống cùng nhau
Để được yêu thoả thích.
Yêu và chết.
Nơi xứ sở này cũng giống như em.
,,,
Ấy, tất cả đều ngăn nắp gọn gàng và đẹp đẽ.
...
Đồ đạc sáng loáng.
Do đánh bóng nhiều năm.
Ấy, tất cả đều ngăn nắp gọn gàng và đẹp đẽ.
Xa hoa, yên tĩnh và thú vị.
...
Em hãy nhìn trên dòng kênh này.
...
Như thoả đáp cho em.
...
sắc tim t́ím xanh hồng hay rờn rợn tơ vàng rực rỡ;
Thế giới vẫn yên ngủ
trong ánh nắng lung linh, nóng bỏng màu óng ánh
Vì hình ảnh it́ chữ nhưng rất xúc tích cuả Baudelaire, khi chuyển qua tiếng Việt nên đem tĩnh từ gợi hình cuả tiếng Việt vào thì mới diễn tả hết cái gì Baudelaire vẽ ra, bằng cách phỏng dịch thành tượng hình, thi phong, và âm điệu.
Cán bộ dịch như sau:
Cả dòng kênh, thành phố.
Một màu ngọc da cam và ánh vàng.
Cho thế giới được ru ngủ.
Trong độ nung ánh sáng.
"độ nung ánh sáng" có vẻ như nhà máy sắt, thép, hay mỏ kim loại.
"da cam" giống...Agent Orange, Oh My God
"Les canaux" tức là nhiều kênh đào/tiếng Hán Việt là "kinh đào" hình ảnh có sự chằng chịt, len lỏi, xen nhau. Không phải chì có một...kênh. "Kênh" nghe giống...cái TV.
Hoa hyacinth thuòng màu xanh tím,vàng, hay hồng, "d'or" đã là vàng rồi thì Baudelaire muốn nhắc đến màu xanh tím, màu lạnh so với vàng là màu nóng.
Và "kênh đào" thì nên nhân cách hóa mới vẽ ra hình ảnh cuả bán đảo Ấn Độ do người Anh phát triển -- nơi mà Baudelaire đã từng ở khi còn trẻ, khác với thôn quê VN Baudelaire chưa đến bao giờ nhưng chắc chắn có đọc; người Pháp kh̀ông có dự án phát triển thôn quê ở Đông Dương. VN có quá nhiều sông lạch cũng giống như kinh đạ̀o. VN không có continental lục địa rộng như Ấn để có kinh đào chằng chịt do thực dân xây.
Vì thế dịch Baudelaire, nên phỏng dịch thì hơn.
L'INVITATION DU VOYAGE
Bản dịch từ VN bây giờ, trên mạng lưới:
họ tự cho là "Dịch nghĩa"
Này con ơi! Này em gái ta ơi!
Hãy nghĩ về giấc mơ êm đẹp.
Hãy đến nơi đó để chung sống cùng nhau
Để được yêu thoả thích.
Yêu và chết.
Nơi xứ sở này cũng giống như em.
,,,
Ấy, tất cả đều ngăn nắp gọn gàng và đẹp đẽ.
...
Đồ đạc sáng loáng.
Do đánh bóng nhiều năm.
Ấy, tất cả đều ngăn nắp gọn gàng và đẹp đẽ.
Xa hoa, yên tĩnh và thú vị.
...
Em hãy nhìn trên dòng kênh này.
...
Như thoả đáp cho em.
...
Cả dòng kênh, thành phố
Một màu ngọc da cam và ánh vàng.
Cho thế giới được ru ngủ.
Trong độ nung ánh sáng.
Ấy, tất cả đều ngăn nắp gọn gàng và đẹp dẽ.
Xa hoa, yên tĩnh và thú vị.
XIN XEM NGUYEN TÁC TIẾNG PHÁP
L’invitation au voyage
Một màu ngọc da cam và ánh vàng.
Cho thế giới được ru ngủ.
Trong độ nung ánh sáng.
Ấy, tất cả đều ngăn nắp gọn gàng và đẹp dẽ.
Xa hoa, yên tĩnh và thú vị.
XIN XEM NGUYEN TÁC TIẾNG PHÁP
L’invitation au voyage
Mon enfant, ma sœur,
Songe à la douceur
D’aller là-bas vivre ensemble !
Aimer à loisir,
Aimer et mourir
Au pays qui te ressemble !
Les soleils mouillés
De ces ciels brouillés
Pour mon esprit ont les charmes
Si mystérieux
De tes traîtres yeux,
Brillant à travers leurs larmes.
Là, tout n’est qu’ordre et beauté,
luxe, calme et volupté.
Des meubles luisants,
Polis par les ans,
Décoreraient notre chambre;
Les plus rares fleurs
Mêlant leurs odeurs
Aux vagues senteurs de l’ambre,
Les riches plafonds,
Les miroirs profonds,
La splendeur orientale,
Tout y parlerait
À l’âme en secret
Sa douce langue natale.
Là, tout n’est qu’ordre et beauté,
Luxe, calme et volupté.
Vois sur ces canaux
Dormir ces vaisseaux
Dont l’humeur est vagabonde ;
C’est pour assouvir
Ton moindre désir
Qu’ils viennent du bout du monde.
— Les soleils couchants
Revêtent les champs,
Les canaux, la ville entière,
D’hyacinthe et d’or ;
Le monde s’endort
Dans une chaude lumière.
Là, tout n’est qu’ordre et beauté,
Luxe, calme et volupté.
DNN (c) 5/3/2022
Songe à la douceur
D’aller là-bas vivre ensemble !
Aimer à loisir,
Aimer et mourir
Au pays qui te ressemble !
Les soleils mouillés
De ces ciels brouillés
Pour mon esprit ont les charmes
Si mystérieux
De tes traîtres yeux,
Brillant à travers leurs larmes.
Là, tout n’est qu’ordre et beauté,
luxe, calme et volupté.
Des meubles luisants,
Polis par les ans,
Décoreraient notre chambre;
Les plus rares fleurs
Mêlant leurs odeurs
Aux vagues senteurs de l’ambre,
Les riches plafonds,
Les miroirs profonds,
La splendeur orientale,
Tout y parlerait
À l’âme en secret
Sa douce langue natale.
Là, tout n’est qu’ordre et beauté,
Luxe, calme et volupté.
Vois sur ces canaux
Dormir ces vaisseaux
Dont l’humeur est vagabonde ;
C’est pour assouvir
Ton moindre désir
Qu’ils viennent du bout du monde.
— Les soleils couchants
Revêtent les champs,
Les canaux, la ville entière,
D’hyacinthe et d’or ;
Le monde s’endort
Dans une chaude lumière.
Là, tout n’est qu’ordre et beauté,
Luxe, calme et volupté.
DNN (c) 5/3/2022
No comments:
Post a Comment